Śladami martyrologii wschodu…

Te słowa Marszałka Józefa Piłsudskiego stały się myślą przewodnią kolejnego już wyjazdu grupy młodzieży szkół powiatu gnieźnieńskiego w ramach projektu Śladami martyrologii Wschodu. Wędrówka po Litwie, Rosji i Białorusi trwała od 11 do 17 października. Rozpoczęła się zwiedzaniem Wilna, gdzie zobaczyliśmy Ostrą Bramę, chodziliśmy śladami wielkich poetów – Mickiewicza i Słowackiego. W programie nie zabrakło także zwiedzania Alma Mater Viliensis. Trudne karty historii zaczęliśmy odkrywać od cmentarza na Rosie, gdzie zobaczyliśmy groby polskich znanych ludzi świata literatury i nauki (np. Syrokomli, Lelewela) a chwilą zadumy rozpoczęliśmy nasz szlak śladami Józefa Piłsudskiego – odczytując symboliczne i głębokie przesłanie, widniejące na grobie Marszałka. Potem już Piekieliszki, Zułów i Powiewiórki. Szczególne wrażenie zrobiło na nas miejsce urodzin Marszałka, które jest pod opieką Związku Polaków na Litwie. Na tablicy, upamiętniającej miejsce, w którym stał dom Marszałka, czytamy: Dał Polsce wolność, granice, moc i szacunek. Jakże wymownie te słowa brzmią właśnie w tym miejscu, miejscu kolebki pierwszego Marszałka Odrodzonej Polski, gdzie posadzony został 10 października 1937 roku, przez Prezydenta Rzeczpospolitej Ignacego Mościckiego i Marszałkową Aleksandrę Piłsudską, dąb jako symbol wieczności. Słowa Polki, opowiadającej o losach Polaków, wypowiadane w kościele Sorokpolskim, miejscu chrztu Józefa Piłsudskiego, zdają się potwierdzać słuszność słów Marszałka:

Są ludzie i są prace ludzkie
tak silne i tak potężne, że
śmierć przezwyciężają , że żyją
I obcują między nami.

Od zwiedzenia Memoriału w Ponarach rozpoczął się szlak upamiętniający miejsca kaźni, którego centralnym punktem był, oczywiście, Katyń. Msza święta odprawiona właśnie w tym miejscu, w której mieliśmy okazję uczestniczyć, uświadomiła głębię słów, zapisanych na katyńskiej tablicy:

cierpieniu – prawdę
umarłym - modlitwę
w obliczu Boga Wszechmogącego

Właśnie pytania o prawdę pojawiały się szczególnie często, gdy, zwiedzając Smoleńsk, przechodziliśmy obok takich miejsc, jak np. pomnik Lenina.

Kolejnym punktem szlaku martyrologicznego był pobyt w kuropackim lesie, miejscu, w którym zakopano zwłoki tysięcy ofiar represyjnego system komunistycznego – zarówno Białorusinów jak i Polaków i Żydów. Fakt, że nie można nadal przeprowadzić dokładnych badań i dlatego trudno ustalić liczbę pochowanych tam ofiar, dowodzi, że nawiedzane miejsca to, niestety, nie tylko zapis historii, ale tragiczna współczesność…

I kolejne trudne pytania musiały paść pod Lenino, miejscu upamiętniającym walkę polskich żołnierzy dywizji im. Tadeusza Kościuszki w 1943r.

Ostatni etap wędrówki przebiegał w atmosferze nostalgicznej, wywołanej podążaniem śladami naszej powieściopisarki – Elizy Orzeszkowej w Grodnie i okolicach. Dom Elizy Orzeszkowej, przejazd wśród krajobrazów jak z widoków Chełmońskiego do Bohatyrewicz- wioski znanej z powieści Nad Niemnem, spacer do legendarnego grobu Jana i Cecylii oraz grobu powstańców styczniowych, których ofiarę upamiętnia krzyż z napisem GLORIA VICTIS – to miejsca, w których mieliśmy kolejną okazję smakować polskość. I choć nie był to wyjazd rekreacyjno-turystyczny, to z pewnością pozostanie dla wszystkich uczestników ważną obywatelską lekcją historii, patriotyzmu i odpowiedzialności.